Hier volgt een deel van mijn belangrijkste gedachtes na een goede vier uur college over onder andere traumahelikopters, afko’s en hoogzwangere vrouwen.
UTRECHT – “Je vertelt ze (dertien Journalistiek studenten) dus eigenlijk dat ze onwijs belangrijk zijn als toezichthouder binnen het stelsel”, zegt Laurens van Wouwe, communicatieadviseur bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) na de presentatie van Milan Pleus, data-analist bij de NZA. “Ja”, reageert hij, “of ik vertel ze dat ze gebruikt worden door partijen zoals wij.”
De afkorting kwam me bekend voor, maar dat de Nederlandse Zorgautoriteit onder andere toeziet op een groot deel van de zorg in Nederland, inzicht heeft in de cijfers en het geld binnen de zorg en een grote rol heeft gespeeld in de coronacrisis, dat wist ik niet.
Tijdens de uren die we in het NZA-gebouw in Utrecht doorbrengen, krijg ik antwoord op allerlei vragen die ik eigenlijk nooit gehad heb. Ook wel eens leuk, als journalist. Een mooi voorbeeld hiervan was het verhaal over de traumahelikopters die in Nederland op vier plekken 24/7 gereed staan. Soms stijgen ze op en zijn ze onmisbaar, andere keren stijgen ze op en hoeven ze toch niet in actie te komen. Wie worden er verantwoordelijk gehouden voor de kosten die erbij komen kijken als een helikopter zonder uit eindelijk optreden de lucht ingaat?
De hele middag hangt aan elkaar van de afkortingen. Als iemand met interesse in nieuws, klinken de meeste mij eigenlijk best bekend in de oren. Echter kan ik mezelf wel voor de kop slaan dat ik nu pas achter de betekenis gekomen ben. Wlz is Wet Langdurige Zorg zoals zorg voor gehandicapten en ouderen en het Wmo staat voor wet maatschappelijke ondersteuning, ofwel zaken als rolstoelen, scootmobielen en hulp bij het huishouden. Niet meer vergeten.
Ik besef direct: ik ben vast niet de enige die deze termen niet uit mijn hoofd geleerd heeft. Het gros van Nederland zal geen idee hebben waar het over gaat. Dit brengt mij meteen op een van mijn kritiekpunten rondom de NZA.
Als journalist probeer mijn rol binnen het stelsel te zoeken. Mijn rol binnen dit specifieke stelsel. Wat moet ik als journalist hierover weten om een logisch verhaal te kunnen brengen? Blijkbaar moet je dus enorm veel afko’s van buiten leren. Afkortingen over zaken die vaak in zijn geheel uitgesproken ook al lastig zijn. Zullen we om te beginnen kijken of we in de journalistiek de vaktermen achter wege kunnen laten? Zodat ook de Nederlandse zorgautoriteit een boodschap aan het publiek over kan brengen. Een breder publiek dan dit groepje van dertien studenten.
Laat ik, nu dat rechtgetrokken is, terugkomen op de toeziende rol van de NZA, en dus volgens Milan die van journalisten. Het NZA houdt toezicht op de verzekerde zorg. “Find the problems, fix them, and tell everyone”, zoals Hanneke Miedema van monitoring het in haar presentatie benoemt.
En met dat erkende probleem de burgers van Nederland waarschuwen, is niet altijd een leuke taak. Sterker nog, de ministers en andere politica houden zich hier meestal vanaf. Zeker in verkiezingstijd durven er geen knopen doorgehakt te worden.
Het NZA zegt dit wel te doen. Sietske Ligtvoet is als manager van het communicatieteam bij de NZA betrokken. Als laatste spreker van de dag vertelt ze over haar uitdagende baan. “Over het algemeen vindt de wereld het NZA minder leuk. We zijn een systeempartij met hele ingewikkelde onderwerpen. Hoe vertel je dit zodat het voor iedereen interessant wordt? Ik maak het in ieder geval niet mooier dan het is.”
Sietske laat ons een filmpje zien van twee hoogzwangere vrouwen. Met een krachtig betoog voeren zij campagne tegen de ‘bezuiniging’ in de zorg, waardoor zij zelf zeggen niet meer te kunnen kiezen waar ze willen bevallen.
De vraag aan ons is wat we hiervan vinden. Kort maar krachtig, denk ik snel. Heldere boodschap met een slimme manier van presenteren. Het komt echt binnen.
Toch blijken de vrouwen het niet bij het juiste end te hebben, hun verhaal klopt niet. Kort legt Sietske uit dat het geld in dit geval helemaal niet minder werd, maar naar een ander potje ging. Zo wordt de samenwerking tussen wijkverpleegkundigen en het ziekenhuis beter en kan kindersterfte tegen worden gegaan.
Een hele andere boodschap, over hetzelfde kostenplaatje. Dit mag best als een harde klap in het gezicht van de media gezien worden, vind ik op dat moment. Dit betekent namelijk dat de journalistiek gedachteloos voor het mooiste plaatje en praatje zijn gegaan komend van de vrouwen met hun onwijs dikke buiken. Dat ook nog eens met de #persvrijheid. Hoe kunnen we als journalisten daar nou intrappen?
Hierna word ik toch een beetje sceptischer. Sietske vraagt ons: maken jullie wel eens gebruik van het NZA als bron in jullie journalistieke producties? Niemand geeft antwoord en ik denk na. Begin ik dit een beetje komisch te vinden?
Een bedrijf dat onafhankelijk van de overheid te werk zegt te gaan, staat met hun armen wagenwijd open om een stel nieuwe journalisten te vertellen over het reilen en zeilen binnen het bedrijf. Inclusief overtuiging dat we toch echt hun cijfertjes moeten gaan raadplegen in de toekomst.
Sietske vertelt over de journalisten die haar afdeling zorgvuldig uitkiest om verhalen vanuit de organisatie te schrijven en ze vertelt over het stuk dat in de Volkskrant gestaan heeft als tegenreactie op de zwangere-vrouwen-campagne. Toch valt er volgens Sietske niet op te boxen tegen soortgelijke campagnes.
En dit alles horen we na die ene uitspraak van Milan, om en nabij tien minuten eerder: wij als journalisten worden gebruikt door instanties.
Ondanks dat ik het volste vertrouwen heb in deze organisatie, hun werkwijze en cijfers, wil ik graag sceptisch zijn. Ik heb onwijs veel geleerd in het klaslokaaltje van de NZA: nieuwe afkortingen, leuke en minder gezellige grafiekjes. Maar die zin van Milan zet me aan het denken. De zin van Milan in combinatie met de opmerking van Sietske.
Als journalistiek word je van hot naar her gesleept en krijg je allerlei instanties, vakbonden en bedrijven met vele verhaalverzoeken naar je hoofd geslingerd.
Ja, ik zie de journalistiek zeker als 4e macht met een enorme functie in toezicht houden.
Maar laten we als journalisten ook absoluut niet vergeten dat wij een keuze hebben in wat we verslaan en wie we hierbij betrekken. En, dat deze keuze waarschijnlijk onze allergrootste verantwoordelijkheid in ons werk bevat.